رجوع نابه‌هنگام به داوری در شروط حل اختلاف چندمرحله‌ای

شروط حل اختلاف چندمرحله‏ای چند مرحله نظیر مذاکره، میانجیگری، و داوری یا دادرسی قضایی را جهت حل اختلافات مقرر می‏دارند. چنانچه در زمینة قصد طرفین مبنی بر التزام به مراحل مختلف این شروط یقین وجود داشته باشد، مراجع ذی‏صلاح طرفین را اجبار به رعایت ترتیب مورد توافق می‏کنند. در زمینة این اجبار مسائلی شایان توجه است. در صورت طرح درخواست نزد داور، پیش از طی مراحل قبل، چه مرجعی برای اتخاذ تصمیم درخصوص این درخواست نابه‌هنگام صالح است و اثر اقامة درخواست نابه‌هنگام نزد داور یا دادگاه چیست؟ در این خصوص دو نظریه وجود دارد. گروهی این شروط را واجد ذاتی ماهوی می‏دانند. طبق این نظر رجوع نابه‌هنگام صرفاً تخلفی قراردادی و موجب خسارت است و ناقض صلاحیت نیست. گروهی دیگر طبیعت این شروط را آیینی می‏دانند که رعایت ترتیب مراحل پیش از رجوع به دادگاه یا داور ضرورت دارد. در باب ماهیت تصمیم صحیح در مواجهه با درخواست داوری یا دادرسی نابه‌هنگام نیز دو نظر وجود دارد. در نظر اول درخواست نابه‌هنگام رد می‏شود. اما، در نظر دوم رسیدگی به درخواست نابه‌هنگام متوقف می‏شود و پس از تحمل ترتیب مورد توافق طرفین دوباره رسیدگی جریان می‏یابد. در این پژوهش، در هر دو مورد دیدگاه‌های اخیر دیدگاه‌های صحیح به‌شمار رفته‌اند.